Historia

Opis kościoła

Pierwotny drewniany kościół p.w. św. Jana Chrzciciela w Kłoczewie, z ok. 1559 r., postawiony staraniem Marcina Kłoczowskiego pełnił początkowo funkcję kaplicy filialnej parafii w Żelechowie. W latach 1560-1570 był w rękach protestantów. Ponowna erekcja w 1575 lub 1579 r. odbyła się staraniem Piotra Kłoczowskiego, kasztelana zawichojskiego, starosty małogoskiego.

Budowę kościoła murowanego rozpoczęto ok. poł. XVII w. z fundacji Prokopa Leśniowolskiego, wojewody podlaskiego, staraniem ks. Tomasza Augustynowicza, proboszcza kłoczewskiego. Z tego okresu pochodzą mury prezbiterium oraz fundamenty nawy głównej (pierwotnie krótszej niż stan obecny).

Po przerwie w pracach konstrukcyjnych budowę wznowiono w drugiej połowie XVII w. staraniem ks. Jana Malawskiego, proboszcza kłoczewskiego. W 3. i 4. dekadzie XVIII w. nastąpiła zmiana programu budowlanego przy udziale »architekta« Jana Ciołkoszewicza, proboszcza zastowskiego, z funduszy m.in. Jana Wiktoryna Roztworowskiego, podczaszego czerskiego, kasztelana wizkiego. Z tego czasu pochodzą dwie wieże od strony zachodniej (do obecnej wysokości fasady), połączone trójkątnym szczytem.

W latach 1737-1759 budowę dokończono staraniem ks. Antoniego Sebastiana Sojewskiego, proboszcza kłoczewskiego, z kolejną zmianą założeń architektonicznych. Do roku 1748 wzniesiono wieżę w fasadzie zachodniej oraz dzwonnicę, a po tym czasie rozpoczęto budowę kaplicy św. Barbary, krucht, założeń sklepienia oraz ukształtowano wschodnią część kościoła jako elewacji frontowej przez nadbudowanie szczytu nad prezbiterium oraz wzniesienie ogrodzenia z bramą w środku, łączącego dzwonnicę i kaplicę. Świątynię konsekrował w 1793 r. biskup Jan Lenczowski. Później jeszcze kilkukrotnie odnawiany (1837, 1844, 1883, 1949).

Kościół usytuowany jest na prostokątnym cmentarzu, otoczony murem z dwiema wieżami od frontu oraz bramą na osi prezbiterium. Styl barokowy. Orientowany. Murowany z cegły, tynkowany i podpiwniczony. Posiada jedną nawę z krótkim półkolistym prezbiterium. Od strony północnej znajduje się zakrystia z salą na piętrze. Od strony zachodniej i południowej dwie małe kruchty. Wewnątrz ściany nawy rozczłonkowane zdwojonymi pilastrami toskańskimi dźwigającymi profilowane belkowanie. W nawie głównej sklepienie kolebkowe z lunetami. Od strony zachodniej, nad kruchtą i wejściem do nawy głównej kościoła znajduje się chór muzyczny z bocznymi klatkami schodowymi. Na chórze organy z 1760 r. zbudowane przez Jana Jurkiewicza. Prospekt organowy z 3. ćw. XVIII w.

Najważniejsze zabytkowe elementy wnętrza kościoła

Polichromia — barokowa, iluzjonistyczna z 2. Poł XVIII w. Na sklepieniu prezbiterium scena Adoracji Trójcy Świętej przez świętych w otoczeniu aniołów. Na ścianie prezbiterium malowane iluzjonistycznie kolumny toskańskie i przedstawienie Matki Boskiej jako Orantki. Wzdłuż nawy iw prezbiterium postaci Apostołów.

Ołtarz główny — rokokowy z 3. Ćw. XVIII w. w formie rozbudowanego tabernakulum, z rzeźbami kapłana Aarona i Melchizedeka po bokach oraz rzeźbami klęczących aniołów. Tabernakulum zwieńczone grupą pelikanów oraz puttami.

Ambona — rokokowa z 3. ćw. XVIII w. z rzeźbami czterech ewangelistów oraz aniołów. W zwieńczeniu rzeźba trąbiącego archanioła.

Chrzcielnica — rokokowa z 3. ćw. XVIII w. Ponad nią rzeźbiona grupa Chrztu Chrystusa na muszli, na baldachimie rzeźba Boga Ojca.

Relikwiarz Drzewa Krzyża Świętego — w stylu regencji, z 1737 r.

Relikwiarz św. Barbary — 2. poł. XVIII w. wysadzany półszlachetnymi kamieniami.

Żyrandol — barokowy, z 2. ćw. XVIII w., spiżowy, odlany w Gdańsku z fundacji ks. Antoniego Sebastiana Sojewskiego, z figurką Baranka na księdze apokaliptycznej, w zwieńczeniu z dwóch stron popiersie Boga Ojca.

Piotr Kłoczowski

Piotr Kłoczowski (1541-1580) — najwybitniejszy przedstawiciel rodu Kłoczowskich, herbu Rawicz i kluczowa postać dla miejscowości, kościoła i parafii Kłoczew. Był synem Marcina Kłoczowskiego, właściciela dóbr ziemskich położonych w miejscowości Kłoczów (dziś Kłoczew). Marcin miał dwóch potomków. Mikołaj zajmował się jednym z największych gospodarstw w okolicy. Piotr miał przed sobą karierę w skali krajowej. Był starostą małogoskim, kasztelanem zawichojskim. Pomagał budować flotę i był doradcą ds. morskich u króla Zygmunta II Augusta. Przedwczesna śmierć zastała go na polu bitwy. Zmarł w wieku 39 lat.

W 1554 r. był immatrykulowany na uniwersytecie w Wittenberdze, potem przebywał na studiach w Padwie, gdzie zadzierzgnął przyjaźń z Janem Kochanowskim, poetą, pisarzem, humanistą. Po powrocie do kraju przez Francję, Piotr został sekretarzem w kancelarii króla Zygmunta Augusta. Wysyłany był na różne misje dyplomatyczne (np. do Rostoku, Lubeki, do Danii). Zyskał sobie duże zaufanie u króla Stefana Batorego, u którego piastował funkcję sekretarza. Posłował znów do Danii, organizował budowę mostów pontonowych w Elblągu, przygotowywał holenderskie okręty do zadań bojowych. 20 września 1577 r. mianowany został kasztelanem zawichojskim. Brał udział w wojnach z Moskwą. Poległ pod Wielkimi Łukami ok. 30 sierpnia 1580 r.

Do dziś w archiwum parafii w Kłoczewie znajduje się testament spisany przez Piotra Kłoczowskiego przed wyjazdem na wyprawę wojenną. Dokument przybliża osobę Piotra Kłoczowskiego oraz otoczenie, w jakim żył. Został spisany przez niego własnoręcznie w Kłoczewie (dawniej Kłoczowie) 18 lipca 1580 roku. Dzień później założyciel wsi i fundator parafii wyruszył na wojnę polsko-rosyjską prowadzoną przez króla Stefana Batorego.

Pierwszy zapis w testamencie dotyczy parafii. Kłoczowski po śmierci przeznacza 50 złotych oraz półtorasta złotych na dzwon kościelny. W testamencie wymienienia też członków swojej rodziny: żonę Barbarę, córkę Anusię oraz dziecko, które nosi w łonie żona. Kłoczowski zapisał: Jeśli będzie dziewka, aby Panowie Firlejowie wydali za którego z synowców swych. Jeśli będzie syn, aby wychowanie panice dały takie jakie ojcu dali. Następnie wymienia służących aby byli przystojnie odprawieni. Część spadku otrzymali jego przyjaciele, współpracownicy oraz brat Mikołaj. Długi, zgodnie z wolą Kłoczowskiego, miały zostać spłacone. Wszak jest z łaski miłego Boga z czego płacić — napisał autor.

18 lipca 1580 roku Kłoczowski przebywał jeszcze w Kłoczewie i spisywał testament. Jednak tego dnia w Czaśnikach na Białorusi odbywała się narada wojenna polskich wojsk. Dyskutowano o taktyce odcięcia Inflantów od ziem moskiewskich. Polacy mieli zacząć ofensywę od zdobycia rosyjskiej twierdzy Wielkie Łuki. Stamtąd zamierzano kontynuować działania w kierunku Pskowa. 19 lipca Kłoczowski wyruszył na Wschód. Na początku sierpnia był już w obozie przy oblężeniu twierdzy moskiewskiej Wielii. 6 sierpnia, jako komisarz ze strony Stefana Batorego, wraz ze starostą przemyskim pertraktował z załogą moskiewską w sprawie kapitulacji. Po zajęciu Wielija główne siły podjęły oblężenie jednej z rosyjskich twierdz. Ta sąsiadowała z drewnianym miastem, które spalono. W nocy z 29 na 30 sierpnia Piotr otrzymał rozkaz objęcia dowodzenia akcją przekopania grobli. Chodziło o spuszczenie wody utrudniającej dostęp do murów. Prace odbywały się nocą. Obrońcy twierdzy zwęszyli co się dzieje i otworzyli ogień. Jedna z kul wystrzelonych z hakownicy śmiertelnie ugodziła Kłoczowskiego. Źródła historyczne podają, że był postrzelon z obu stron przez biodry. Zmarł na miejscu. Atak na twierdzę rozpoczął się 1 września ostrzałem artyleryjskim i akcjami piechoty usiłującej podpalić umocnienia i zedrzeć darń z wałów. Ostatecznie obrońcy nie nadążali gasić wybuchających pożarów i poddali płonącą twierdzę 5 września. Do zdobytej twierdzy wdarła się służba obozowa i Węgrzy. Rzucili się na rabunek. Gdy ogień dotarł do prochowni nastąpił wybuch, który zniszczył większość twierdzy. Zabił przy tym dwustu Polaków i Węgrów oraz większość moskiewskiej załogi.

Ciało Kłoczowskiego po walkach przewieziono i pochowano zgodnie z jego wolą w Kłoczewie.